شارنيوز- اخبار سقز

چرا میراث گذشتگان مهم است؟

کاوشگران محوطه باستانی کانی‌زیرین سقز نشستی تحت عنوان “چرا باید از میراث گذشتگانمان حفاظت کنیم؟” را روز چهارشنبه در دانشگاه آزاد اسلامی واحد سقز برگزار کردند. در این برنامه دلایل مشکلات باستان شناسی کردستان توسط علی هژبری (مدیر پایگاه میراث فرهنگی زیویه و کرفتو، سرپرست تیم کاوش کانی‌زیرین) مورد بررسی قرار گرفت.

همچنین در مورد اهمیت مطالعات باستان‌شناسی و ضرورت حفظ میراث فرهنگی (نادر فرجی، دکترای باستان‌شناسی از دانشگاه میسور هند)، ضرورت حفظ میراث فرهنگی با تأکید بر تجارب کشور لهستان (مارچین پاشکه، استاد باستان‌شناسی دانشگاه گدانسک لهستان)، مروری بر مطالعات باستان‌شناسی ماناها (یوسف حسن‌زاده، کارشناس باستان‌شناسی موزة ملی ایران)، تاریخچة مطالعات باستان‌شناسی در منطقة سقز (سالار صالحیه، دانشجوی دکترای باستان‌شناسی دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات)، اهمیت مطالعات میان‌رشته‌ای در کانی‌زیرین (محمد پروین، کارشناس باستان‌شناسی ادارة میراث فرهنگی شهرستان سقز)، جایگاه پژوهشی و اداری پایگاه میراث فرهنگی زیویه (سیروان محمدی‌قصریان، کارشناس ارشد باستان‌شناسی و مدیر داخلی پایگاه زیویه) گفتگو شد.

آنچه در پی می آید گزارشی است از اهم موارد مطرح شده در این نسشت که توسط ارائه سخنرانان برای شارنیوز ارسال شد:

کوه‌های زاگرس میراث‌دار بخش بزرگی از تاریخ ایران و شرح سرگذشت آدمی در دوره‌های گوناگون است. یکی از حکومت‌هایی که بخش اعظم میراث آن در بخشی از این جغرافیا به ودیعه نهاده شده، پادشاهی ماناها (حدود 3000 سال پیش) است. متون آشوری در سدة نهم پیش‌ازمیلاد ماناها را حکومتی مستقل در محدودة جنوب دریاچة ارومیه معرفی کرده که ایالت‌های مهم‌شان ایزبیه / زیپیا، زیکیرتو و شهر شاهی آنان ایزیرتو بوده است. دیگر اطلاعات زبان‌شناسی از جمله نام تعدادی از پادشاهان مانا چون اواَلکی، ایرانزو، آزا، اولوسونو و آخسری از فحوای متون آشوری که عموماً گزارش لشکرکشی آشوری‌ها به این سرزمین است، دانسته شده است. از نظر سیاسی، مانایی‌ها با تکیه بر معادلات سیاسی به حفظ موقعیت خویش می‌پرداختند، بدین معنا که هرگاه هرکدام از دو همسایة مقتدرشان، اورارتو یا آشور، در اوج بودند، با آنان تفاهم‌نامة سیاسی می‌بستند و از این طریق به حفظ قدرت خویش می‌پرداختند. تنها کتیبة مانایی ــ از قلایچی بوکان ــ نیز گواه این مدعاست. پس از قدرت گرفتن مادها، سرانجام ماناها به‌عنوان بخشی از پادشاهی ماد درآمدند و شواهد باستان‌شناسی گویای آن است که هنر مانایی در ادوار بعدی به‌خصوص هخامنشی ادامه یافته است.

کاوش‌های باستان‌شناسی تا به امروز محوطه‌های اندک ولی شاخصی را از این پادشاهی معرفی کرده است. محوطه‌های زندان سلیمان و قلایچی (ساختارهایی معماری با کاربری مذهبی)، زیویه (با کاربری نظامی) و محوطه‌های کول تاریکه، چنگبار و ملامچه (گورستان) و محوطه‌هایی که هنوز مطالعات آن‌ها در آغاز راه است و نتایج آنها روشن نشده است (ربط و کانی‌زیرین).

از این محوطه‌ها مواد باستان‌شناختی بسیار مهمی به‌دست آمده است که اطلاعات ارزشمندی را از این پادشاهی کوچک در اختیار می‌نهد. عاج‌هایی با تصاویری اساطیری ـ آیینی از زیویه، بیش از 5000 قطعه استخوان جانور قربانی‌شده از قلایچی، آجرهای لعابدار منقوش از قلایچی و ربط، کوزه‌های کوچک سفالی لعابدار از چنگبار، زیویه، کول‌تاریکه، قلایچی و ربط، معماری با پی سنگی و دیوارهای خشتی از زیویه و قلایچی، سنگ‌فرش‌هایی در کف بناهای ربط، قلایچی و زیویه، ریتون‌های سفالی، گردن‌بند طلایی از زیویه و … همه و همه نشانگر هستة فرهنگی بسیار قوی ماناهاست.

آنچه در مورد محوطة کانی‌زیرین اهمیت بسیار دارد و می‌تواند به پرشدن خلاءهای مطالعاتی ماناها کمک شایانی کند در دو نکته برجسته می‌شود:

الف) برای نخستین بار در مطالعات باستان‌شناسی ماناها معماری سکونتی و گورستان / تدفین‌ها در کنار هم دیده شده که ما را در این نکته یاری می‌دهد که گور خفتگان مانایی در کجا بوده و چگونه زندگی می‌کرده‌اند؟

ب) مطالعات میان‌رشته‌ای به‌خصوص بر روی اسکلت‌ها از جمله DNA می‌تواند ما را یاری کند که مانایی‌ها از نظر ژنتیکی که بوده‌اند؟ آیا آنان جزو ساکنان بومی زاگرس بوده‌اند یا آنچنان که از نام‌هایشان بر می‌آید با نورسیدگان آریایی آمیزش پیدا کرده بودند؟ مطالعة دندان‌ها و آزمایش ایزوتوپ بر روی استخوان‌ها نشان می‌دهد که تعذیة ساکنان کانی‌زیرین چه بوده است؟ آنالیز موادی که در لابه‌لای سفال‌ها رسوب کرده به ما خواهد گفت که درون سفال‌ها چه غذاهایی و با چه روشی تهیه می‌شد؟ قطعات استخوان جانوری از سوی متخصص باستان‌جانورشناس نشان می‌دهد که اقتصاد مردم کانی‌زیرین متکی به دامداری یا شکار بوده و بیشتر از گوشت چه حیواناتی استفاده می‌کرده‌اند؟ همچنین بافت جانوری منطقة در دورة مانا چه بوده و چه گونه‌هایی از این دورة زمانی تا به امروز در این منطقه منقرض شده‌اند؟ نتیجة آزمایش ایزوتوپ بر روی استخوان‌های جانوری از بافت گیاهی منطقه در این بازة زمانی خبر می‌دهد و از نتایج آن می‌توان وضعیت آب‌وهوایی منطقه را بازسازی کرد. مطالعة خاک ناحیة لگن تدفین‌های کانی‌زیرین از سوی متخصص باستان‌انگل‌شناس، اطلاعات ارزشمندی را از بیماری‌های رایج در آن دورة زمانی در اختیار خواهد گذاشت.

این‌ها همه اطلاعات ارزشمندی هستند که در اولویت مطالعات این کاوش قرار دارند و هرکدام به تنهایی مهم‌تر از آن هستند که آیا جنس فلان شیئ که در کنار گورخفته‌ای در کانی‌زیرین به‌دست می‌آید طلا بوده یا نقره. و البته دست‌یابی به این اطلاعات مستلزم حفظ و دست‌نخورده بودن نمونه‌ها، آلوده نبودن آن‌ها از سوی تماس‌های جدید و به‌دست‌آمدن تعداد کافی از نمونه‌هاست. به امید اینکه محوطه‌هایی مشابه کانی‌زیرین از سوی مردم و مسئولین محافظت شوند تا با مطالعات دقیق متخصصان، تاریخ منطقه از اینگونه اطلاعات علمی و ارزشمند محروم نماند.

در این مطالعات دکتر مرجان مشکور، باستان جانورشناس و عضو مرکز ملی مطالعات فرانسه (CNRS)؛ فرناز برونشکی، متخصص DNA باستان و دانشجوی دکتری دانشگاه ماینز آلمان؛ مسعود نظام آبادی، باستان انگل شناس و دانشجوی دکتری دانشگاه فرانس کامته؛ دکتر اولیویا مونوز، انسان شناس و استاد دانشگاه سوربن پاریس با تیم کاوش همکاری می کنند.

بنابراین تخریب محوطه ها شبیه به کندن بخشی از میان یک کتاب است که دیگر درک تمام مطالب آنرا با مشکل مواجه می سازد. پس چه باید کرد؟

گویا کم کاری از سوی باستان شناسان صورت گرفته است، کسانی که آگاهی لازم به مردم نداده اند تا ایشان از تخریب منصرف شوند. راهکار علاوه بر همت مسئولین در اجرای چنین نشستها، کمک از آموزش و پرورش و صدا وسیما است.

اگر بجای جلدهای کارتونی نامانوس بر روی دفتر بچه های مدرسه آثار باستانی خود را به صورت زیبا و کارتونی همراه با یک شعار حفاظتی از میراث قرار دهیم نتایج آنرا بزودی خواهیم دید. اگر صداوسیما برنامه های کوتاه و میان پرده های میراثی پخش کند و اهمیت موضوع میراث را گوشزد کند بزودی جامعه وندال تغییر روش خواهند داد.

مهندس معتصم مسلم در حاشیه برگزاری این همایش در گفتوگو با خبرنگار شارنیوز با اشاره به اهمیت موضوع افزود که غالبا از طرف همشهریان گرامی این قبیل نشست ها مورد بی مهری قرار خواهد گرفت و مشارکت پژوهش گران ، دانشجویان ، فرهنگیان و میراث دوستان را درنشست های اتی بنابه حضور هیئت های متخصص داخلی و خارجی ضروری دانست و با عنایت به انتقاد های اساسی که به این اداره کل وارد می باشد از اداره میراث فرهنگی استان کردستان دعوت نمود با توجه به فعالیت های حرفه ای مدیریت پایگاه پژوهشی زیویه نهایت همکاری را بعمل اورده تا در راستای حفاظت و احیاء دژ باستانی زیویه اقدامات اساسی و تخصصی اعمال گردد .

کد خبر: 15576