جزیزه نظرگاه سد سقز
مامۆستا مه‌لامحه‌ممه‌دعه‌لایی”سووتاو”
له‌ناوچه‌ی سه‌رشیوی سه‌قزدوودۆستی دێرین وبه‌فرین، واته “نه‌که‌رۆز”و”شاخی رووش” له‌نێوان خۆیانداجۆلانه‌یه‌کی سه‌وزه‌چنی ژیانیان بۆگوندێکی شه‌رمه‌ون ودڵ پڕله‌هه‌ست وسۆز هه‌ڵخستوه که پێی ده‌ڵێن که‌س نه‌زان،
که‌س نه‌زان ئه‌وگونده‌پڕجۆش وخورۆشه‌یه که به‌درێژایی مێژوو ئه‌دیب ومامۆستاوزاناوسه‌رداری مه‌زنی وه‌ک شێغ ئه‌سعه‌دی له لانکه‌ی خۆیداپه‌روه‌رده‌کردوه که‌یه‌کێکی دیکه له به‌ره‌ی دیمه‌نی ئه‌وره‌زوباغ ووهه‌ردونزاره‌ی ئاوایی که‌س نه‌زانی سه‌رشیوی سه‌قز به‌ڕێزمامۆستامه‌لامحه‌ممه‌دی “سووتاو”ه که خاوه‌ن هه‌ستێکی زه‌ریفی شاعیرانه‌وخو وره‌وشتێکی پاک وبی خه‌ل وغه‌شی کورده‌واری یه.
مه‌لامحه‌ممه‌دعه‌لایی”سووتاو”کوڕی مامۆستامه‌لاشێخ نه‌جمه دینی که‌س نه‌زانه وساڵی 1324هه‌تاوی له گوندی که‌س نه‌زان هاتوته دونیاوه وه‌ک خۆی باسی ده‌کا بابی که‌له‌گه‌ڵ شاعیری سه‌قزی مه‌رحووم مه‌لاکه‌ریمی زاری دۆست وبراده‌ری گیانی گیانی ئه‌بێت کاتێک مامۆستا له‌دایک ئه‌بێت مه‌لاکه‌ریمی زاری له‌پشت یه‌کێک له کتێبه‌کانی باوکی مێژووی له‌دایک بوونی به‌م شێوه‌ده‌نووسێته‌وه که‌ده‌ڵێت:
” چون له‌دایک بوو له‌قوربانه‌دا
شێوه‌ی زه‌بێحی هه‌س له‌شانه‌دا
خسووس که‌هاوناوفه‌خری عه‌ره‌ب بێ
ئه‌بێ سه‌رچاوه‌ی عیلم و‌ئه‌ده‌ب بێ
خاتربۆتاریخ واخه‌به‌ریدا
باخی ئومێدم به‌دڵ به‌ریدا”
که به‌حیسابی ئه‌بجه‌د ئه‌کاته 1361کۆچی مانگی به‌رانبه‌ربه1324هه‌تاوی.
مامۆستا دوای فه‌و‌تی یه‌ک له‌دوای یه‌کی دایک و باوکی بۆفێربوونی عیلم وزانین به‌پێی باوی سه‌رده‌م به‌تایبه‌ت بۆ منالانی هه‌ژاروبێ ده‌ره‌تان رووی کردوه‌ته حوجره‌ولای مامۆستایان بوه‌ته فه‌قێ ویه‌که‌م گوندی ده‌سپێکی ژیانی فه‌قێه‌تی مامۆستا گوندی “پیرۆمه‌ران” بوه له‌ناوچه‌ی گه‌ورکی سه‌قز پاشان چوه‌ته گوندی “مامه‌شا”ودواترگونده‌کانی ناوچه‌ی بانه‌وسه‌ر‌ده‌شت وته‌نانه‌ت ئه‌ودیوکه‌کوردستانی عێراق بێت شاروناوچه‌کانی ئه‌وێش گه‌ڕاوه یه‌ک له‌وانه‌شاری کۆیه بوه که‌له‌وێ له‌خزمه‌ت زۆرمامۆستادا وه‌ک باوکی به‌ڕێزدوکتورفوادمه‌عسووم وباوکی به‌رێزعه‌دنان موفتی داشانازی فه‌قێیه‌تی بوه وپاشان له‌ساڵی 1344هه‌تاویداگه‌ڕاوه‌ته‌وه ناوچه‌ی سه‌رده‌شت له‌گوندی “قوڵتێ”له‌خزمه‌ت مامۆستایه‌ک به‌ناوی “حه‌یاتی” بوه‌ته‌فه‌قێ وهه‌ستیشی به‌هه‌ستیاری له‌خۆیدا کردوه هه‌ربۆیه شێعری هۆنیوه‌ته‌وه هه‌تائێستادووده‌فته‌ری له گه‌نجینه‌ی ماڵی خۆدائاماده‌وچاه‌وڕوانی چاپکردن داناوه‌ونازناوی سووتاویشی بۆخۆی هه‌ڵبژاردوه له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌ڵێ: له‌گوندی کوڵه‌سێی سه‌روو هاوین بوو حوجره‌کامان گواستبه‌وه‌سه‌ربانی ماڵێک له‌وێداچه‌ند فه‌قێ بووین که‌پرێکمان سازکردبوو رۆژێک له‌به‌رکه‌مته‌رخه‌می خۆمان ئاگری گرت ئه‌منیش کتێبه‌کانمی تێدابوو به‌هه‌رشێوه‌یه‌ک بوو هه‌ندێکیانم رزگار کرد به‌ڵام هه‌ردووده‌ستم سووتا له‌ورۆژه‌وه لای هاوڕێیانم بوومه‌ته”سووتاو”!…دواتر له‌گونده‌کانی باسکی کۆڵێ فه‌قێیه‌تیکردوه‌ومامۆستایش بو وه جیا له‌مه‌لایه‌تی مامۆستا،بۆبژێوی ژیانێکی سه‌ربه‌خۆ له‌ماڵه‌که‌ی خۆیدا ئێستایشی له‌گه‌ڵ بێت خه‌یاتی کردوه‌له‌ساڵی 1357دا له‌لایه‌ن براده‌رێکی زیندانی یه‌وه فێری کڵاو چنینیش بوه ، له‌ساڵی 1351دا بۆدووهه‌مین جار ژیانی هاوبه‌شی پێک هێناوه‌وخاوه‌نی سێ کوڕوسێ کچه وبه‌خۆشی یه‌وه ئێستایش هه‌رهه‌یه وله‌گوندی “هێجانان” داده‌نیشێ ومامۆستای مزگه‌وه‌تی هه‌رئه‌وگوندی “هێجانان”یه‌له‌بناری شاخی رووشی سه‌قز .
مامۆستاله‌بیره‌وه‌ریه‌کانیداباسی ده‌کاوده‌ڵێ: له‌ساڵی 1345 داکه‌له‌گوندی “کۆڵه‌سێی ژووروو”بووم دۆستێکی براده‌رم بووکه قاوخانه‌ی هه‌بوو وخه‌ڵک به‌تایبه‌ت غه‌ریبه‌هاتووچۆی ده‌کردوده‌چوونه‌ئه‌وقاوه‌خانه که خاوه‌نه‌که‌ی ناوی شێخه‌ی حاجیله بوو تازه زه‌فت وگرامافۆن وشتی وابه وڵات داهاتبوو که ئه‌وشریتی گۆرانی وێژانی هێنابوو وبۆ خه‌ڵکی ئه‌گرت وگوێیان لێ ده‌گرت ، رۆژێک کوڕێکی بوو منداڵ بوو به‌ناوی عومه‌ر”که‌پێم وابێ ئێسته‌له‌وڵات دانه‌بێت” ناردیه شوێنم وگوتی: کاک محه‌ممه‌دی ماملێ هاتوه ئه‌تۆیش که‌شێعران ده‌ڵێی یان بۆخۆت وه‌ره یان چه‌ند شێعرێکم پێ بده هه‌تا بۆێ ببه‌م… ئه‌منیش دووشێعرم پێ دا وبردیه‌لای هونه‌رمه‌ند،خوالێخۆش بوو کاک محه‌ممه‌دی ماملێ که دواتر هونه‌رمه‌ند سه‌ی عه‌لی سه‌رده‌شتی یه‌کێکیان به‌ناوی “کاروانی شادی” ده‌کاته گۆرانی وبڵاوی ده‌کاته‌وه وکاک محه‌ممه‌دی ماملێش شێعره‌که‌ی دیکه به‌ناوی”یاره‌که‌ی بێ مروه‌تم” ده‌کاته گۆرانی وبڵاوی ده‌کاته‌وه.
که شێعره‌که ی مامۆستا”سووتاو” به‌م شێوه‌ی خواره‌وه‌یه:
” یاره‌که‌ی بێ مروه‌تم”
تابه‌که‌ی وه‌ک نه‌ی بناڵێ ئه‌ودڵه‌ی بێ مروه‌تم
تۆخه‌ریکی عه‌یش ونۆش ومن دوچاری زیله‌تم
ناحه‌قت کرد دوێ شکاندت ئه‌ودڵه‌ی کوژراوی خۆت
تیری موژگانت به‌خوێنه خوێنی جه‌رگی له‌ت له‌تم
گه‌ربه‌هیوای قه‌تڵی من بی هانێ خه‌نجه‌ر بمکوژه
خۆشتره مردن له‌ژینی پڕله‌جه‌ورومێحنه‌تم
ته‌فره‌دان ودڵ فریودان به‌سیه شۆخی دڵڕفێن
تابه‌که‌ی وه‌عده‌و وه‌عیدت رۆیی تاب وتاقه‌تم
لائه‌قه‌ل هه‌روه‌ک ره‌قیبم باله‌رووت بێ به‌ش نه‌بم
جارێکی وه‌ک جاری جاران فه‌رمووهانێ روومه‌تم
رۆژوشه‌ودوژمن له‌باغت باده‌نۆش وگوڵ چنه
من له‌جێی وسڵت نیشانه‌ی تیروتانه و ته‌عنه‌تم
رۆح وه‌کووئه‌گریجه‌کانت واله ده‌وری رۆژی رووت
سه‌دئه‌وه‌نده‌یش بێ وه‌فابیت هه‌ربه‌هیوای ره‌حمه‌تم
چی ده‌بێ “سووتاو”له ماچی کوڵمی تۆ بێ به‌ش نه‌بێ
بۆ به‌های ئه‌وماچه ئه‌یده‌م ماڵ ورۆح وسه‌روه‌تم.
پێنج خشته‌کی یه‌کی مامۆستا”سووتاو”له‌سه‌رشێعرێکی مامۆستامه‌لاکه‌ریمی زاری
فیدای قه‌یتانی ئه‌برۆت بم ده‌ڵێی تیغی نه‌ریمانه
به‌ڵاگه‌ردانی برژانگت به‌سه‌دخه‌نجێری تورکانه
له بۆغاراتی جه‌رگ ودڵ هه‌موو تارێکی په‌یکانه
“به‌سووڕه‌ت تۆده‌ڵێی حۆری به‌قامه‌ت سه‌روی بوستانه
به‌غه‌مزه قاتڵی عاشق به‌ته‌لعه‌ت مه‌هی تابانه”
له‌ته‌وقی ته‌لعه‌تی رووی تۆ که وه‌ک تیشکی قه‌مه‌ر وایه
ته‌واورووناک ده‌بێ سینه‌م که‌وه‌ک زوڵمانی شه‌و وایه
به‌ره‌نگی تیشکی گوڵناری که‌وه‌ک تیشکی شه‌فه‌ق وایه
“به‌ئه‌گریجه‌ی سیاه ره‌نگت که‌وه‌ک شکڵی خه‌تاوایه
دڵی پڕئێش وبیمارم ئه‌نیسی قه‌یسی زیندانه”
به‌نازوعیشوه‌وله‌نجه ره‌گی دڵمت له‌بن هه‌ڵقه‌ند
حه‌یاتم چووله‌رێی عیشقت دڵم مابوو ئه‌ویشت سه‌ند
له عیشقی تۆ وه‌کوو مه‌جنوون مه‌کانم کێوه یاده‌ربه‌ند
“به‌دووزوڵفی که‌مه‌ندئاساره‌گی دڵمت له‌بێخ هه‌ڵکه‌ند
ده‌سا ره‌حمێ که با نه‌مرم دڵ ئینتیزاری ده‌رمانه”
دووماهی زوڵفی شه‌وره‌نگت له‌ده‌وری روو ته مه‌نناها
سه‌ری کوڵمت به‌چه‌شنی خۆرله‌ناوقه‌یدی به‌ئه‌شعاعا
یه‌قین په‌روانه‌هی رووتم دڵم تابیع به‌ئه‌شعاعا
“به‌دووئه‌برۆی هیلال ئاسا که‌وه‌ک شمشێری قه‌تتاعا
بڕیت ریشه‌ی دڵی زارم له‌ژینی خۆی هه‌راسانه”
مه‌که‌ن مه‌نعم له‌ناڵینم سووتام سه‌رتاقه‌ده‌م یه‌کسه‌ر
له‌په‌یمانی قه‌دیم ره‌هنه دڵ وئیمانه‌که‌م یه‌کسه‌ر
له‌ترسی چاوی مه‌ستی تۆ له‌بیرم قه‌ت نیه که‌وسه‌ر
“له‌ده‌وری چاوی فه‌تتانت موژا خادیم وه‌کوو عه‌سکه‌ر
له‌سه‌رقه‌ڵبم په‌رێشانه به‌دایم تیره‌بارانه”
غولامی راهیبه‌ی ده‌یرم له‌به‌رسه‌روی خه‌رامانت
که‌شیشی ئه‌وپه‌رستشگام ده‌ستم گرتوه به‌دامانت
له‌به‌رعیسا قه‌بووڵم که‌ی له‌ڕیز عه‌بدوغولامانت
“چ باکم هه‌س له‌شمشێری برۆ وپه‌یکانی موژگانت
که قیبله‌ی لێوی ره‌نگینت بۆمن وه‌ک ئاوی حه‌یوانه”
به‌ناحه‌ق لێم به‌قین که‌وتووی ده‌ڕه‌نجێنی دڵی مه‌عسووم
له‌بۆماچی له‌بی له‌علت موسلمان بووم وکافربووم
له‌ئایه‌ی حوسنی تۆ دیومه که وه‌ختێک قارینی ئه‌وبووم
“ئه‌گه‌رله‌وئاوی حه‌یوانه که‌سێک بخواته‌وه دووقووم
چ باکی هه‌س ئه‌گه‌ربێژن له‌عاله‌م تیره‌بارانه”
ئه‌گه‌رکوژرانی عاشق لات وه‌کوو فه‌ڕزه ده‌هافه‌رموو!
له‌باتی وه‌سلی روخسارت ده‌که‌ی قه‌تڵم ده‌نافه‌رموو
گه‌دام بۆوه‌سڵی رووت هاتووم بڵێ ساتیله دافه‌رموو
“زه‌کاتی مه‌سکینی خه‌رمین به‌مسکینان عه‌تافه‌رموو
خسووسه‌ن بۆیه‌کێ وه‌ک من که‌بێ ماڵ وپه‌رێشانه”
له‌باغی ئیشقی پڕشۆرت “سووتاو”ده‌گری ده‌کازاری
به‌ئه‌شکی چاو وخوێنی دڵ ئه‌دێرێ باغ وگوڵزاری
هه‌دانادا دڵه‌ی به‌دبه‌خت هه‌تانه‌مرێ له گوڵجاری
“عه‌جه‌ب باغێکه گوڵزاری که‌پابه‌نده له‌وا “زاری”
له‌لایه‌ک سێو ولیمۆیه له‌لایه‌ک ناربوستانه”
” وه‌ته‌ن”
ئه‌ی وه‌ته‌ن ئه‌ی رۆح وگیان وسه‌روه‌ت وسامانی من
ئه‌ی وه‌ته‌ن ئه‌ی جێی ئومێدی جه‌رگی هه‌ڵقرچاوی من
ئه‌ی وه‌ته‌ن ئه‌ی خاک وخۆڵت سوورمه‌یی چاوانی من
ئه‌ی وه‌ته‌ن ئه‌ی دڕک وداڵت جه‌ننه‌ت وره‌زوانی من
ئه‌ی وه‌ته‌ن ئه‌ی مه‌هدی ژین وروتبه‌هوئێقباڵی من
ئه‌ی وه‌ته‌ن روخساری جوانت فه‌سڵی پاییزیان به‌هار
خه‌مڕه‌وێنی ده‌ردی دڵمه ده‌شت وشیو ولانزار
لووتکه‌یی کوێستانه‌کانت نه‌قشی ده‌ستی کردگار
ده‌شت وسه‌حرات جه‌ننه‌ت و وشکه‌شیوت لاله‌زار
ئه‌ی وه‌ته‌ن تۆی تاج وته‌ختی به‌ختی سه‌رگه‌ردانی من
ئه‌ی وه‌ته‌ن خاک و وڵاتت گه‌وهه‌ره یا زێڕوسیم
ئه‌ی وه‌ته‌ن سۆزی شه‌ماڵت دێ به‌چه‌شنی بای نه‌سیم
ئه‌ی وه‌ته‌ن من بۆچ له‌خاک وئاوی جوانت بێبه‌ریم؟
ئه‌ی وه‌ته‌ن گه‌ربۆت نه‌کۆشم شێت وئه‌بله‌وسه‌رسه‌ریم
ئه‌ی وه‌ته‌ن ناوت حه‌کیمی ده‌ردی بێ ده‌رمانی من
ئه‌ی وه‌ته‌ن هه‌رکات ئه‌بینم باغ وگوڵزارت به‌چاو
ئه‌ی وه‌ته‌ن بۆنامرادیت دێ له‌چاوم خوێن وئاو
ئه‌ی وه‌ته‌ن تۆی جێی ئومێدی کیژوپیروگه‌نج ولاو
ئه‌ی وه‌ته‌ن گوڵزاروباغت وشکه‌ئه‌یبینم به‌چاو
ئه‌ی وه‌ته‌ن یاخوا له‌رێتا چێته خاک ئه‌ندامی من
ئه‌ی وه‌ته‌ن قوربانی ناو وشۆره‌تی لاوانی تۆم
ئه‌ی وه‌ته‌ن قوربانی شیو ودۆڵی کوردستانی تۆم
ئه‌ی وه‌ته‌ن قوربانی ده‌ست وپه‌نجه‌که‌ی کوڕانی تۆم
ئه‌ی وه‌ته‌ن گه‌رلێم نه‌ڕه‌نجێی رۆڵه‌که‌ی جارانی تۆم
ئه‌ی وه‌ته‌ن جێگه‌ی ئومێدوعه‌قره‌به‌وئه‌ولادی من
راسته به‌ینێکه زه‌لیلی دیلی ده‌ستی دوژمنی
به‌شکراو وبه‌شخوراوی ده‌ستی پیسی چڵکنی
دوژمنت خواردوویه جه‌رگت واخه‌ریکی مردنی
ئه‌ما گه‌ررووکه‌یته سووتاو بێژی ئه‌ولادی منی
جا ده‌بینی رۆژی مه‌یدان زه‌بری ده‌ست وقامی منکد خبر:
2309
به اشتراک بگذارید:
-
مطالب مرتبط:
سلام دستتان درد نکند بخاطر این همه دلسوزی و مهربانی که به شاعران بزرگ کرد دارید اما تقاضا مینمایم که آنها را بیشتر کنیدمانند(ماموستا غه فوور که س نه زانی ناسراو به «ژاکاو»)
و
(ماموستا سابیر مرادی ناسراو به «په ژاره) باز هم تشکر می کنم./
پاسخ دهید
کامیل سلام حالت خوبه نظر خو بی دادی
پاسخ دهید
کا میل خوبی موفق باشی
پاسخ دهید