حمام قلندر، بخشی از تاريخ فراموش شده سقز
حمام قلندر با ويژه‌گي‌هاي آشناي معماري کردستان سال‌ها در بوته فراموشي سازمان ميراث فرهنگي اين استان قرار گرفته بود و امروز که در فهرست ميراث ملي به ثبت رسيده هنوز به شکل يک زباله‌داني در روستاي قلندر استفاده مي‌شود. هرچند بيشتر حمامهاي ثبت شده کردستان در سنندج است اما اهميت بخشيدن به حمامهاي شهرهاي ديگر حفاظت از تاريخ اين استان است.
خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گروه ميراث فرهنگي ـ حمامهاي تاريخي بخشي از ميراث فرهنگي کردستان را تشکيل مي‌دهد. در اين ميان حمام قلندر يکي از اين حمام‌هاست که در روستايي به همين نام از شهرستان سقز واقع شده است. هرچند اين حمام به تازه‌گي در فهرست ميراث ملي به ثبت رسيده اما وضعيت اسفباري دارد و به جاست که هرچه زودتر مورد توجه سازمان ميراث فرهنگي استان کردستان قرار گيرد.
به گزارش CHN حمامهاي کردستان با کمي ابتکار شباهت زيادي به حمامهاي غرب کشور دارد. از نظر قواعد معماري همان اصول را رعايت مي‌کنند اما در عمق پايين‌تري از سطح زمين ساخته مي‌شوند. به اين ترتيب در فصول سردي مثل زمستان به راحتي ورود خروج سرما و گرما به حمام کنترل مي‌شده است.
حمام قلندر يکي از حمامهاي مهم استان کردستان است که در دوره قاجار ساخته شده و در روستايي به همين نام در نزديكي شهر 3000 ساله سقز بنا شده است. آنچه در اين حمام حائز اهميت بوده وجود اكثر خصوصيات معماري يك حمام ايراني است. اما در کنار ويژه‌گي‌هايي که به آن اشاره مي‌شود، حمام قلندر امروز به شدت دچار تخريب شده و ديگر شباهتي به محل پاکيزه‌اي چون حمام ندارد.
وضعيت امروزي حمام قلندر باعث شده تا جمعي از کارشناسان و دوستداران ميراث فرهنگي سقز نسبت به وضعيت نابه‌سامان آن هشدار دهند. اهالي روستاي قلندر مي‌گويند که اين حمام سال‌ها مورد بي‌توجهي قرار گرفته و اين‌روزها که حمام قلندر به تازه‌گي در فهرست ميراث ملي به ثبت رسيده، بهتر است فکري به حال وضعيت اسفبار آن شود.
ورودي، هشتي، بينه، سربينه، گرمخانه، مياندر، سرويس‌هاي بهداشتي، خلوتي و خزينه عناصر تشكيل دهنده اين بنا است و به گفته افراد كهن‌سال روستا در داخل حمام نقاشي‌هاي وجود داشته كه امروز اثري از آنها باقي نمانده است.
ديوارها و کرسه چيني آن با چيدماني بسيار منظم تا ارتفاع مورد نياز اقليم توسط سنگ‌هاي لاشه و قلوه بنا شده است. اما امروز عمده سقف اين بنا که با قوس‌هاي و سيستم طاق و گنبد بنا شده بود تخريب شده است. جالب آنکه طاق و گنبد حمام قلندر به سبک حمامهاي فلات مرکزي ايران بنا گشته است.
گفته مي‌شود مصالح مصرفي بنا کاملا بوم‌آورد بوده و از ساده‌ترين مصالح در دسترس يعني سنگ، آجر و ساروج در ساخت اين حمام استفاده شده است.
اين حمام تاريخي امروز به زباله‌داني روستا تبديل شده و از آنجايي که سقف آن فرو ريخته بخشي از زباله و نخاله‌هاي روستاي قلندر داخل آن ريخته مي‌شود. به اين ترتيب هر روز تخريب‌هاي بيشتري در اين بناي قاجاري به وجود مي‌آيد و هنوز سازمان ميراث فرهنگي فکري براي حفاظت از اين بنا نکرده است.
«اقبال عزيزي»، معاون پژوهشي سازمان ميراث فرهنگي کردستان در اين باره به CHN مي‌گويد: «اين بنا به تازه‌گي در فهرست ميراث ملي به ثبت رسيده و هنوز طرح مرمتي ندارد. اما از آنجايي که جزء آثار ملي محسوب مي‌شود، طرح حفاظت اضطراري آن به زودي آماده و اجرا مي‌شود.»
امروزه بيشتر حمامهاي تاريخي استان کردستان در شهر سنندج واقع شده است. اين شهر به عنوان مرکز استان کردستان از دوران صفويه به بعد يعني دوره‌هاي زنديه، افشار و قاجار از اهميت خاصي برخوردار بوده و به آن “دارلعلم” هم مي‌گفتند. اين موضوع نشان مي‌دهد که اين شهر يکي از مراکز آموختن علم در کشور بوده است. بر همين اساس طلاب زيادي براي آموختن علوم اسلامي به سنندج مي‌آمدند و به اين ترتيب اين شهر تاريخي حمامهاي بسياري داشته است.
«رامين اردلان»، کارشناس ارشد ميراث فرهنگي در استان کردستان دراين‌باره مي‌گويد: «حمامهاي سنندج و ديگر شهرهاي استان بيشتر در کنار بازارها و يا محدوده آنها ساخته مي‌شدند. البته برخي از حمامهاي تاريخي در خانه‌هاي اربابي ساخته شده‌اند که به خاطر حفظ اين خانه‌ها سالم مانده‌اند.»
وي مي‌افزايد: «کاشي‌کاري، آهک‌بري و تراش سنگ‌ها از جمله تزئينات حمامهاي تاريخي کردستان است که در تمامي حمامهاي اين استان ديده مي‌شود.»
معماري حمامهاي کردستان بي‌شباهت به ساختار معماري حمامهاي تاريخي کشور نيست. در حمامهاي کردستان پس از پشت سرگذاشتن سردر، چند پله مطابق معماري سنتي حمامهاي کردستان شما را به پايين هدايت مي‌کند. پس از آن ورود به يک هشتي پيش روست که طاقي گنبدي دارد و سپس وارد حمام سرد يا همان محل درآوردن لباس‌ها مي‌شويد. در اين بخش سکوهايي ديده مي‌شود که در زير هر سکو حفره‌هايي واقع شده است. اين حفره‌ها محل گذاشتن کفش است و لباس‌ها هم در بخشي از اين حفره‌ها گذاشته مي‌شود.
شخص آماده حمام، سپس وارد مياندر شده تا مسيري که براي بالانس هواي سرد و گرم در نظر گرفته شده است را طي کند. سپس وارد گرمخانه مي‌شود. در اين بخش بينه‌هايي وجود دارد که آب سرد هم دارند. گرمخانه چندين حوض و اطاق دارد. اين‌اطاق‌ها محل نظافت‌هم هست و در بعضي از آنها حجامت‌هم انجام مي‌گرفته است. برخي حمامها از اطاق‌هاي خلوتي تشکيل شده‌اند که مربوط به بزرگان و تجار شهر بوده است.
اردلان درباره سيستم گرمازايي حمامها در کردستان مي‌گويد: «در حمامهاي کردستان از گرماي داخل حمام که به وسيله تون‌ها يا همان گلخن (آتشدان) توليد مي‌شده در جهت گرم‌نگه‌داشتن حمام استفاده مي‌کردند. گلخن‌ها آتش را در زير پاتيل‌ها يا همان ديگ‌ها روشن مي‌کردند و سپس از آن محل خزينه حمام گرم مي‌شد.»
هرچند اهالي شهر گاهي دير به دير حمام مي‌رفتند اما حمام رفتن سنت و آداب خاصي داشته است. گاهي مردم با خود غذا و شربت به حمام مي‌بردند و در رخت کن ميل مي‌کردند.
بيشتر حمامهاي باقي‌مانده در کردستان به دوره قاجار مربوط مي‌شود. پيش از اين تعداد بي‌شماري حمام در کردستان بود، اما با تجهيز شدن خانه‌ها به حمام کم‌کم فراموش شده و تخريب شدند. امروز حمامهاي پيش از قاجاري را مي‌‌توان در عمارت‌هايي مثل خانه آصف و خسروآباد ديد.
حمام پاشاخان در محله قطارچيان شهر سنندج، حمام حسن‌آباد در داخل شهر حسن آباد ياسوکند، حمام خان (ظهيري) در ضلع شمالي بازار سرپوشيده سنندج، پايين‌تر از مسجد داروغه، حمام خدري کنار پاساژهاي متعدد شهر بانه، حمام شجاع لشکر در کوچه يمين لشکر از محله سرتپوله، مجاور منزل شجاع لشکر، حمام شيشه در ضلع شمالي بلوار کردستان و مجاور پل و مسجد “ملاويسي”، حمام صلاحي در ضلع شرقي خيابان فردوسي و مجاور بازار قديمي سنندج، حمام عبدالخالق در ضلع شرقي راسته بازار سنندج، حمام عمارت آصف داخل مجموعه عمارت آصف وزيري، حمام عمارت مشير ديوان در داخل عمارت مشير ديوان، حمام عمارت ملا لطف‌الله شيخ‌الاسلام در مجموعه عمارت ملا لطف‌الله شيخ‌الاسلام، حمام عمارت وکيل در مجموعه عمارت وکيل الملک و متصل به پارک سپيدار، حمام قصلان در روستاي قصلان و در مسير دينور ـ زنجان، در 5 کيلومتري شمال شهر قروه، حمام منزل معمارباشي داخل منزل بزرگ معمارباشي که به استاد الله مراد اقليدس مشهور است و حمام وکيل الملک کنار عمارت وکيل و مجاور بازارچه قديمي وکيل در شهر سنندج از جمله حمامهاي باقي‌مانده در استان کردستان هستند که به ثبت آثار ملي رسيده‌اند.
کد خبر: 5747
به اشتراک بگذارید:
در حسرت یک خبر خوش در حوضه میراث فرهنگی مانده ایم.
وفا November 29th, 2009همش خرابی، ویرانی، کوتاهی، فراموشی، غارت، تخریب و …
ویژگی ها دیده بودیم اما ویژه گی را نه!!!!!!!!!!!!!!!!!
sirwan November 29th, 2009سلام
ماد November 30th, 2009با تشكر از كارشناسان و دوستداران ميراث فرهنگي سقز كه با زحمات شبانه روزي خود لحظه اي از اثار باستاني فراموش شده شهر سقز و حومه غافل نشده وبا هشدارهاي مكرر خود كاخهاي ميراث فرهنگي استان را به مانند زلزله اي 10 ريشتري تكان مي دهند و به مسئولان ياداور مي شوند كه تنها نيستند و هرچند وقت يكبار دلسوزيها و عملكرد انها را به انظار ارجاع داده و مردم را به قضاوت مي نشانند .
جاي خود دارد كه دراينجا با اشاره اي به تخريبات اثار باستاني منطقه سقز دوباره كارنامه ننگين ميراث استان كردستان و جنايات عليه فرهنگ و تاريخ بشريت را ورق زده و با اندكي تعمق بايد دانست كه پشت سرمان كاملاً ويران بوده و دوستان پرمدعاي ما با تكيه بر تاج وتخت ودر راستاي حفظ ان وظايف خود را كاملاً فراموش كرده و هربار با انتشار چنين اخباري با پناه بردن به حواشي بي ربط و توضيحات من دراوردي سعي بر به بيراه كشاندن افكار عمومي رادارند ومعلوم نسيت تا كي مي خواهند اين راه را دامه دهند و فقط تكذيب كنند .
تخريبات : با خاك يكسان شدن تپه 3000 ساله كاني ره شكه ( تكذيب شد ) – تخته سياه شدن غاركرفتو توسط يادگار نويسان تمام ايران ( تكذيب شد ) و تازگي فعله گري با افتخار تمام 31 هزار بازديد كننده از غاركرفتو را كه خودشان به انجا رفته اند را به خود نسبت داده و معلوم نيست پانزده ميليون تومان حاصل از فروش بليط ورودي غار را كجا هزينه كرده اند در خود غار كه هزينه نكردند عكس بالا نيز نشان مي دهد كه در حمام زباله دان قلندر هم هزينه نكردند – رانش تالار ستوندار دژباستاني زيويه ( بارها در خبرگزاريهاي ديگر تكذيب شد و در جوابيه فعله گري به شارنيوز خواب و خيالبافي ناميده شد ) – مدرسه اي كه مانع ثبت جهاني دژ زيويه مي شود ( تكذيب شد و فعله گري در مصاحبه اي با خبرگزاري فارس گفتند كه حريم دژزيويه در امنيت كامل است ) – غارت تپه 3000 ساله سردشت واقع در روستاي كيسلان ( تكذيب شد ) – قرار گرفتن تپه قلعه ي 3000 ساله صاحب در طرح گسترش شهر صاحب وبا عبور يك خيابان از دل تپه ، تپه قلعه صاحب به دو نيم تبديل و عمده ان با خاك يكسان شد ( تكذيب شد توسط معاون پژوهشي ميراث استان جناب اقاي مهندس اقبال عزيزي) – رانش 50 سانتيمتري مناره ضلع غربي مسجد دومناره كه طولي نمي كشد كه مسجد مذكور تك مناره شود ( تكذيب شد ) – غارت گورهاي سكائي و عدم حفاظت ان ( تكذيب شد ) – بالوقايه و كارخانه سيمان احداثي در نزديكي ان ( تكذيب شد ) – حمام زباله داني قلندر ( طرح مرمتي ندارد عزيزي ) و ده ها ابنيه و اثار ديگر.
دوستان سنندج با افتخار تمام توماري از حمامهاي سنندج و استان را پيوست خبر حمام زباله دان قلندر نموده اند و اين درحالي است كه تنها حمام سقزحمام حاج صالح كه با شانسي زياد از ديد پنهان شده و تا به حال تخريب نشده از فهرست اثار استان از قلم مي افتد و اين اثر نادر را كه از بسياري از حمامهاي سنندج از تمام لحاظ باارزش تر است را ترجيحا فراموش مي كنند .
بايد خدمت مسئولين سنندج عرض كرد كه شهر 3000 ساله سقز در گذشته از حمامهاي زيادي برخوردار بوده كه بنا به عملكرد سالهاي قبل و حال شما دلسوزان به طور كل تخريب و به بناهاي با كاربري هاي ديگر تبديل شده كه در اينجا من چند حمام باستاني شهر سقز 3000 ساله را نام مي برم كه از اين حمامها فقط نامي برجاي مانده است :
حمام انوري ( تخريب شده ) ، موقعيت كنوني : ضلع جنوب غربي ميدان جمهوري .
حمام جولككان( تخريب شده ) موقعيت كنوني : مجاور ضلع شمال غربي مسجد جامع كه بعدها به حمام فيروزه تبديل شد .
حمام شيخ ( كه در دست تخريب است) ، و حمام نمره و دهها حمام باارزش ديگر كه اثري از انها باقي نمانده .
در مورد حمام خدري تنها حمام قديمي بانه اين لكه ننگي كه ميراث استان كردستان از خود برجاي گذاشته است كه وضعيت ان خيلي اسفبارتر از حمام قلند است و برخلاف قلندر خيلي وقته كه در فهرست اثار ملي به ثبت رسيده است ، مسئولين ميراث استان با چه رويي نامي از حمام خدري مي برند و قابل توجه اقاي مهندس اردلان كه فرموده اند اين حمام در ميان پاساژهاي بانه قرار گرفته است بايد گفت كه به شعاع يك كيلومتري در اطراف اين حمام پاساژي وجود ندارد و اين اظهار نظرها حدعقل از شما ديگه دور از انتظاره .
براي مشاهده كردن خبر تخريب حمام خدري مي توانيد ” حمام خدري بانه ” را در google سرچ فرمائيد .
و سخن اخر مسئولان ميراث فرهنگي استان باديدن كلمه سقز سه هزار ساله بلافاصله و شتاب زده به تعريف و تبليغات و تاريخچه شهر سنندج پرداخته اند كه به اصل موضوع هيچ ربطي ندارد و به مانند يك مغازه دار و بازاري براي اجناس خود تبليغات مي كنند ما كه مسابقه ي قدمت نگذاشته ايم فقط با زبان بي زباني مي گوئيم كه اثار سقز را ويران نكنيد و بس ، عجب مسئولاني !!!!!!!!!!!!!!
مسئولين ميراث استان تمام بودجه حفاظتي و مرمتي اثار باستاني و ابنيه هاي كه بايد در شهرهاي ديگر ازجمله سقز هزينه كنند در زادگاهاي خود هزينه مي نمايند ودر اين راستا تمام اثار شهرسقز را به نابودي سپرده اند !!!!!!!!!!!!!!!!!!
مسئولين ميراث استان كردستان براين باوراند كه واحدهاي ميراث فرهنگي در شهرهاي ديگر استان ازجمله سقز اضافه بوده و دراين راستا اداره ميراث سقز را كاملاً محدود كرده به طوري كه فقط حق نامه نگاري دارند و تمام كارهاي مربوطه را خودشان از سنندج انجام مي دهند نتيجه ( حمام زباله دان قلندر ) .
ودر نهايت معمرين زيويه و كرفتو اگر مي دانستند كه بناهايشان دراينده به چنين وضعي دچار مي شوند و ميليونها تومان درامد حاصل را در حمام هاي قاجار جايي ديگر هزينه مي كنند به چادر نشيني و كوچنشيني روي مي اوردند و زحمت چنين شاهكارهاي را متحمل نمي شدند .
وباتشكر از شارنيوز…
واقعاً شرم اوره که بناهای سقز را به لجن کشیده اند و به قول ماد از درامد اثار باستانی سقز در حفظ اثار جاهای دیگر استفاده می کنند اگر شهر سقز یک مسئول دلسوز و به حق مسئول داشت راه برای سوء استفاده چی ها هموار نمی شد .
اسعد December 1st, 2009متاسفم برای شهرم سقز .
خود سقز فراموش شده س، چه برسه به تاریخش!!
یک شهروند از تهران December 1st, 2009لطفا در مورد پل حاجی صالح وحمام حاجی صالح و شخصیت حاج صالح بنیان گذار خاندان صالحی سقز در صورت امکان مطلب ارایه دهید تشکر
mmm December 1st, 2009سرزنده باشی برای تمامی واقعیت‌هایی که گفتی،می‌خواستم بدانم شما از جایی به نام(قلای کچان)که نزدیک کوه‌های ونوشا هست خبر دارین.دسترسی به آن از طریق روستای tamogha راحت هست.اگه نگاه کنی چطوری اون کوهو شخم زدن و دیوارها را ویران کردن،و مسئولین میراث فرهنگی فقط پشت میز نشستنو بلادن
A.A December 3rd, 2009دستمریزاد جناب ماد ما که هرچی خبر مربوط به تخریب اثار بود نگاه کردیم شما حضور داشتید و با اظهارات خود وقایع را اشکار و فریب کاران را روسیاه نمودید .
شاهروخ December 3rd, 2009بنا به نظر ماد من در google به دنبال خبر حمام خدری گشتم و دقیقاً خودم وقایع را دیدم و برای کارشناسان ارشد میراث استان متاسفم که رو هوا نظر می دهند و فقط به پست و مقام می اندیشن و تمام استان را ویران کردن به غیر سنندج .
شاهو December 3rd, 2009متاسفم .
توجه فرمائید .
http://www.chn.ir/News/?section=2&id=50881
با سلام
دانشجوی سقزی ساکن تهران December 3rd, 2009اگه این گونه بناهای تاریخی ذر کشورهای اروپایی میبود ذرآمدی به اندازه فروش نفت ایران داشتند چون هم مدیرانی با لایق و هم افرادی دلسوز دارندو منافع کشورشون رو بلعکس کشور ما الکی هذر نمیدهند
برای همه ابرانیان و نسلهای آینده متاسفم
همانطور که ماد و دیگر دوستان بدرستی اشاره کردند متاسفانه مسئولان سنندجی استان در هر جا و مقامی هستند فقط و فقط به صورتی کاملا شتابزده و تابلو به فکر عقب مانده نگه داشتن تعدادی از شهرستانهای استانند که سقز 3000 ساله در راس پیشانی این جریان قرار دارد . البته این امر از تزریق این تفکر در اوائل سه دهه پیش برای بروز اختلاف میان مردم همزبان شهرهای یک منطقه انجامگرفت که مسئولانی چنین تزریق شده را در روند کارهای استانی گذاشتندو این فرهنگ را به کوچه و بازار هم کشاندند.
کیوان December 4th, 2009قبل از همه من به عنوان یک سقزی یقه مسئول سقزی میراث فرهنگی سقز را می گیرم که به هر دلیلی _ از روی ناتوانی یا ترس از جابجایی از پستش _ به شهرش خیانت می کند و سپس مسئولان خبیث و عقده ای استان در سنندج که در توهم تزریق شده رقابت سقز و سنندج مانده اندرا مقصر می دانم.
مردم سقز از مسئولان شهرشان می خواهند که اگر کاری از دستشان بر نمی آید یا موانعی هست اعلام ناتوانی بکنند تا مردم سقز خودشان مسئولان نابخرد مربوطه استان را آگاه کنند.
با سپاس از شارنیوز عزیزم.
تخریب اثار باستانی سقز را چی ، دیدی !!!!!!!!!!!!!!!
سارو December 6th, 2009مسئولان میراث سنندج فکر می کنند که سقزی ها با انها مسابقه گذاشتند که سیاهه ای از حمام های سنندج را رو می فرمایند واقعاً شرم اوره که حمامهای سقز را تخریب کرده اند تا حمامهای خودشان که بیشتر انان قدمت انچنانی هم ندارند را ردیف می کنند من پیشنهاد می دهم که اهالی سقز هم برای خود میراثی باز کرده و نام اداره میراث کردستان را به اداره میراث سنندج تغییر دهیم که این سازمان سنندجی و قروه ای برای ما سازمان نمی شه .
دانش December 12th, 2009بله !!!!!!!!!!!!!!!!!!
دانش December 12th, 2009من رفتم و کاملاً خبر را مطالعه کردم برای کارشناسان به نام ارشد متاسفم و باید بگویم که تازه دوره عوام فریبی به پایان رسیده و ایکس پایر شده و فکر نکید که در کاخ های مجلل خود نشسته اید و هر دروغی که بگوئید مردم باور می کنند /
برای سقز 3000 ساله متاسفم .